Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği Kapsamındaki Uygulamalar

10.01.2013 tarih ve 28524 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği” ile gümrük işlemlerini hızlandıran ve kolaylaştıracak olan Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü ülkemizde de tanınmakta ve bu statüye sahip firmaların yararlanacağı kolaylıklardan en önemlisi ikisi olan “İzinli Gönderici” ve “İhracatta Yerinde Gümrükleme” uygulamaları hayata geçirilmektedir.

Yeni yönetmelik, ticari hayatta yeni bir dönem açarak ihracatçı ve taşıyıcı firmaların gümrük işlemlerini kendi tesislerinden yapabilmelerine imkân tanımasıyla;  hem firmaların zaman ve maliyet tasarrufu sağlamaları, hem de gümrüklerdeki iş yoğunluğunun azaltılması yönünde önemli katkılar sağlayacaktır.

Yukarıda da belirtildiği üzere yönetmelikte öncelikle Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü ve kapsamı ile başvuru koşulları, başvurularda aranacak belgeler, başvuru şekli ve değerlendirmesine yer verilmiş; daha sonrasında da bu belge ile sağlanan “İhracatta Yerinde Gümrükleme” ve “İzinli Gönderici“ gibi kolaylıklar ile özel koşullar ve uygulama esasları açıklanmıştır.

Biz de yönetmeliğin kurgusuna uygun olarak yeni sistemi ve esaslarını kısaca gözden geçirmek ve konu ile ilgili değerlendirmemizi paylaşmak istiyoruz.

1-Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü

Aslında bu kavrama çok yabancı olmadığımızı söyleyebiliriz. Bilindiği üzere hali hazırda “Onaylanmış Kişi Statüsü” gümrük işlemlerinde güvenilirliğini kanıtlamış, belirli bir dış ticaret hacmine veya sabit sermaye yatırımına sahip, mali yeterliliği tasdik edilmiş, kayıtları izlenebilir olan kişilere gümrük ve dış ticaret faaliyetlerinde belli kolaylıkların tanınmasına olanak veren özel bir belge ve haktır. Yeni yönetmelikle getirilen “Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü ile Onaylanmış Kişi Statü Belgesi” ile mevcut kolaylıklara önemli ilaveler yapılmıştır.

Bu statü belgesine başvurabilmek için önkoşul, Serbest Bölgeler dahil Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik, en az üç yıldır faaliyette bulunmaktır.

Yukarıda bahsi geçen kolaylıklar aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:

1.1. Eksik Beyan Usulü (Başvuru şartı bulunmamaktadır.)

Beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bazılarının (Fatura, A.TR Dolaşım Belgesi, Menşe İspat Belgeleri, Navlun Makbuzu, Sigorta Poliçesi, Tarım Ürünleri Analiz Sonuçları gibi) eklenmeden beyanda bulunulabilmesidir. Bu belgeler, tescil tarihinden 1 ay içerisinde gümrüğe getirilebilir. Bu süre 3 aya kadar uzatılabilmekte hatta eksik beyanın eşyanın gümrük kıymeti ile ilgili olması durumunda ve daha uzun süre gerektirdiği ispatlandığında 3 aydan uzun bir ek süre de verilebilir.

1.2. Kısmi Teminat (Başvuru şartı bulunmamaktadır.)

Gümrük antrepo, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimlerine tabi tutulan eşya için teminat alınması öngörülen durumlarda, talep edilmesi halinde ithalat vergilerinin %10’u oranında teminat alınmasıdır.

1.3.Götürü Teminat (Başvuru şartı bulunmaktadır.)

Statü sahibi için belirlenmiş tutardaki teminatın her işlem için ayrı ayrı teminat verilmeksizin, teminata bağlanması gereken tutardan bağımsız olarak ve herhangi bir düşüm yapılmaksızın 1 yıl süreyle kullanılabilmesidir. Bu kolaylıktan belirlenen tutarda banka veya özel finans kurumlarından alınacak süresiz teminat mektubunun ibraz edilmesi koşuluyla yararlanılabilir. Süresi 1 yıl olup güncellenmesi mümkündür.

1.4.Onaylanmış İhracatçı

İhracatta yerinde gümrükleme (ayrı bir başlıkta incelenecektir), izinli gönderici izni (ayrı bir başlıkta incelenecektir), basitleştirilmiş işlem kapsamında A.TR dolaşım belgesi düzenleme ve vize etme, eşyanın kıymetine bakılmaksızın fatura beyanı/EUR.MED fatura beyanı düzenleme izinlerinden en az birine hak kazanılmasıdır.

1.4.1.Basitleştirilmiş İşlem Kapsamında A.TR Düzenleme ve Vize Etme

Onaylanmış ihracatçının A.TR dolaşım belgelerini yetkili kuruluşa onaylatma zorunluluğu olmadan kendisinin düzenleyebilmesi ve bu belgeleri gümrük idaresine ibraz etmeden eşyayı ihraç edebilmesine olanak sağlanmasıdır. Bu izinden yararlanabilmek için statü sertifikası sahibi olmak ve başvurudan önceki yıl en az 50 adet A.TR dolaşım belgesi düzenleyip vize işlemlerini tamamlamış olmak gerekmektedir.

1.4.2.Eşyanın Kıymetine Bakılmaksızın Fatura Beyanı/EUR.MED Fatura Beyanı Düzenleme

Kişinin serbest ticaret anlaşması yapılan ülke veya ülke gruplarıyla tercihli ticarette, Türkiye ile Avrupa Birliği arasında tarım ürünlerinin tercihli ticaretinde ve ülkemiz tarafından tek taraflı olarak tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Rejimi kapsamında gerçekleştirilen tercihli ticarette, faturanın beyanı veya EUR.MED fatura beyanı kapsamında, ihracat eşyasına ilişkin herhangi bir kıymet sınırlaması olmaksızın karşı ülkede tercihli tarife uygulanmasına olanak sağlanmasıdır. Bu kolaylıktan faydalanabilmek için başvuru yılından bir önceki yıl en az 50 adet EUR.1 veya EUR.MED Dolaşım Belgesi düzenlenmesini gerektiren ihracat yapılmış olması gerekmektedir.

1.4.3.Emniyet ve Güvenlik Kontrollerine İlişkin Kolaylıklar

Bu kolaylık özetle aşağıdaki gibidir:

-Daha Az ve Öncelikli Olarak Kontrol ve Muayeneye Tabi Tutulma Kolaylığı

-Azaltılmış Zorunlu Bilgilerden Oluşan Özet Beyan Verebilme Kolaylığı

-Emniyet ve Güvenlik Kontrollerine İlişkin Diğer Kolaylıklar (Mavi Hat Kolaylığı)

2-İhracatta Yerinde Gümrükleme İzni

Eşyanın ihracat gümrük dairesine sunulmaksızın ihraç işlemlerinin ilgili bölge müdürlüğünce uygun bulunan izin sahibi firmanın tesislerinde gerçekleştirilebilmesidir. Bu iznin alınabilmesi için Yetkilendirilmiş yükümlü Statüsü almaya hak kazanmış olmak ve izin başvurusunun kayda alındığı ayın ilk gününden geriye dönük bir yıl içerisinde asgari 5 milyon ABD doları fiili ihracat yapmış olmak gerekmektedir. Ayrıca izin kapsamı tesislerde ihracat eşyasına ilişkin ihracat beyannamesinin tescilinden sonra ve ihraç eşyasının araca yüklenip sevk edilmesinden önce bulundurulacağı veya taşıma aracının dolu olarak bekletileceği, uygun bir muayene ve sevkiyat alanından oluşan teknik yeterliliği yönetmeliğin 53.maddesinde belirtilen güvenli alanın bulunması gerekmektedir.

Bu izin kapsamında sadece “1000” (kesin ihracat) ile “3141” ve “3151” (dahilde işleme rejimi) kodu ile işlemler bulunmaktadır.

İhracatta yerinde gümrükleme izni sahibi eşyayı kendisi mühürleyebilecektir. Ancak üzerinde seri numarası ve ayırt edici özellikler bulunan “özel tip mühür” kullanılması gerekmektedir. Yerinde gümrükleme izin sahibi kesin ihraç kapsamındaki eşyayı izinli gönderici izni olan ya da olmayan bir firma ile taşıttırabilir. Dahilde işleme rejimine tabi eşya ise ancak izinli gönderici aracılığıyla taşıtabilir.

Yerinde gümrükleme işlem süreci aşağıdaki şekilde gerçekleşecektir:

Kaynak: T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 111 Soruda Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Kitapçığı

Bu uygulamanın 7 gün 24 saat esasına uygun olarak yürütülmesi öngörülmektedir. Böylelikle araçlar izin sonrasında hemen yola çıkabileceklerdir.

3-İhracatta Yerinde Gümrükleme İzni

Transit eşyasının hareket (iç) gümrük müdürlüğüne uğramadan, aracın izin sahibi taşıyıcı firma tesislerinde mühürlenerek doğrudan çıkış (sınır) gümrük idaresine sevk edilmesidir. Bu izni almak isteyen taşıyıcıların yetkilendirilmiş yükümlü statüsü almaya hak kazanmış olması, uluslararası taşıma yetki belgesi sahibi olması, başvuru yılından bir önceki yıl en az 500 transit beyannamesi (TIR karnesi dahil) kapsamında eşya transit etmiş olması ve kapsamlı teminat veya teminattan vazgeçme iznine sahip olması gerekmektedir.

Ayrıca ihracatta yerinde gümrükleme izninde olduğu gibi izinli gönderici uygulamasında da; uygun bir muayene ve sevkiyat alanına sahip, kesintisiz güç kaynağına sahip, yüksek çözünürlüklü kameralarla 24 saat kesintisiz olarak izlendiği, yeterli aydınlatmaya sahip ve giriş çıkış kayıt düzeninin doğru ve eksiksiz çalıştığı güvenli alan bulunması gerekmektedir.

İzinli gönderici uygulamasında da, sadece kesin ihracat ile dahilde işlemi rejimi dahilinde işlem gören eşyaların transit işlemi yapılabilir. Bu uygulamada da izinli göndericinin özel tipte mühür kullanma kaydıyla mühürleme yetkisi bulunmaktadır.

İzinli gönderici süreci kısaca aşağıdaki şekilde işleyecektir:

 

Kaynak: T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 111 Soruda Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Kitapçığı

Yetki kapsamında eşyanın transitinde ilgili rejime ilişkin gümrük beyannamesi (T1 veya T2 transit belgesi) veya TIR karnesiyle gerçekleştirilebilir. Öte yandan TIR karnesinin kullanılması durumunda karnenin eşyanın tesislerden çıkışından önce mühürletilmesi gerekmektedir. Yine yerinde gümrüklemede olduğu gibi bu uygulamada da 7-24 işlem yapılabilmektedir.

4-Değerlendirme

Yukarıda özet olarak dış ticarette özellikle de ihracatta büyük kolaylıklar getirecek yeni uygulamalar ile ilgili özet bilgi verilmeye çalışılmıştır. Konuyla ilgili uzun bir yönetmelik ve başvuru esnasında başvurulması gereken kalabalık bir ek listesi uygulayıcıları beklemektedir. Getirilen uygulamaların başarıya ulaşması durumunda; ihracatçıların gümrük işlemlerini kendi tesisinde yaptığı, firmaların mallarını tırlara yükleyip, gümrüklere uğramadan doğrudan sınırı aşarak yurtdışındaki müşterilerine ulaştırdığı, gümrüklerde TIR kuyruklarının olmadığı (Halkalı Gümrüğünde bir TIR’ın ortalama bekleme süresinin 6-12 arasında olduğu bizzat Bakan Hayati Yazıcı tarafından ifade edilmiştir) bir Türkiye’den bahsedilebilecek.

Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü sahibi firmalar, getirilen kolaylıkların yanı sıra (bu statüye ulaşmanın zorluğundan da hareketle) güvenilir olduğunu, dürüst iş yaptığını ilan edecek bu da kendisini rekabette ön plana çıkaracaktır. Getirilen kolaylıklara ek olarak statü uygulamasının mevcut olduğu diğer ülkelerle anlaşmalar yapılması ve o ülke firmalarının yararlandığı kolaylıklardan da Türk firmaları yararlanabilmesi hedeflenmektedir.

Yerinde gümrükleme izni ile getirilen kolaylıklarla TIR’ların kat ettikleri yolun kısalması, araçların gümrüklerde gereksiz beklememesi, teslimatların daha hızlı ve zamanında yapılması öngörülmektedir. Bu faydalar sağlandığında lojistik maliyetlerinde ciddi bir azalma da söz konusu olacaktır. Gümrükleme için firmalarca yapılan ortalama 954 TL masrafın %90 azalacağı öngörüsüyle sevkiyat başına ortalama 861 TL’lik bir tasarrufun ortaya çıkması beklenmektedir.

Öte yandan yukarıda da bahsettiğimiz üzere bu izinlere sahip olmak ise biraz zahmetli olacak gibi görünmektedir. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü sahibi olmak halen uygulanmakta olan Onaylanmış Kişi Statüsü sahibi olmak ile paralellikler arz etmekle birlikte özellikle izinli gönderici izni almak isteyecek taşımacıların aynı zaman statü belgesi sahibi olması gerektiğinden, bu sürecin tahmin edilenden daha uzun süreceğine dair endişeler dile getirilmeye başlanmıştır. İzinli gönderici belgesi almak isteyen nakliyecilerin aşmaları gereken birçok prosedür bulunmaktadır. Lojistikçiler başvuruda bulunmak için yukarıda da bahsettiğimiz gibi önce özel alanlar oluşturmaları gerekecektir. Güvenli alan niteliğindeki bu depolama alanlarında farklı ürünler için farklı depolama alanları yaratmalıdırılar. Bunun için ayrıca ISO 27001 belgesini almaları gerekmektedir. Bu belgenin sektördeki birçok firmada olmadığı gerçeğinden hareketle, sadece bu belge için bile 3-5 aylık bir süre gerekmektedir. Şu ana kadar sadece 30 firmanın bu belgeyi almak için başvurduğu göz önünde bulundurulduğunda uygulamanın ilk aşamalarında az sayıda firmanın bu kolaylıklardan faydalanabileceğini söyleyebiliriz.

Bu nedenle uygulamanın ilk aşamalarında firmalara bazı konulardaki eksikliklerini süreç içerisinde tamamlamaları konusunda esnekliklerin sağlanabileceğini düşünüyoruz.